Xiinxala Akaakuwwan Fookiloorii Oromoo Gombisa Fardaa Keessatti Aanaa Dandiitti Kan Xiyyeeffate

Qorannoon kuni mataduree ‗Xiinxala Akaakuwwan Fookiloorii Oromoo Gombisa frdaa Keessatti: aanaa Dandiitti xiyyeeffate‘ jedhu irratti qoratame.Ka‘umsi qorannoo kanaa gombisa fardaa keessatti miidhamni qaamaafi duuti darbee darbee osoo jiruu dhalootaa gara dhalootaatti akkka darbu kan godhe maali isa jedhu adda baafachuuf fokiloorii irratti xiyyeeffachuun qoratame. Kaayyoo gooroon qorannoo kanaas akkaataa Dorson (1972) fookiloorii qoqqoodeen, Fookiloorii Oromoo gombisa fardaa keessaa xiinxaluudha.Kaayyoo gooreen akaakuu fookiloorii gombisa fardaa keessaa adda baasuu, Faayidaan fookiloorii tarreessuu, Yoomessa fookilooriin itti tajaajilu addessuu,qooda fudhattoota adda baasuu, naamusa fookilooriin keessatti tajaajilufi Jijjiirama fookiloorii irratti mullatu ifa gochuudha.rnBarbachisummaan firii qorannoo kanaa, namoota gara duraatti qorannoo gaggeessaniif, kitaaba barreessaniif, galmee jechaa qopheessaniifi ciicata ta‘uu danda‘a. Qorannoo kun gosa qorannoo ibsaa ta‘ee mala akkamtaa /qualitative description/ fayyadame. Iddatteessuu qorataan gargaarame mala iddatteessu akkayyoofi iyyaafannaa /purposive and snowball sumpling/ ta‘ee namoota kallattiin gombisa fardaa taphatanfi fookiloorii Oromoo waliin hariiroo qaban kan baadiyyaa keessa jiraatan namoota 12 irratti xiyyeeffachuun ragaan afgaaffiin 26/3/2008 -4/6/2008 jidduutti fudhatameera.Daawwannaan yoomessa uumamaa yeroo gombisni fardaa keessatti raawwatu Sadasa 12fi 21 Daannisaafi Gaalessatti, Mudde 19 Hubatotti, Amajjii 21 Danditti gaggeeffamee jira. Akkasumas yaboo haqa qabeesssa ta‘e kaa‘uuf akka tolu bargaaffiin WATO keessaa namoota 2 irraa rgaan fudhatameera.Ragaan argame kunis eega xiinxalamee qaacceffamee argannoon isaa: Akaakuun fookiloorii Oromoo gombisa fardaa keessa jiran,1ffaa Afoola /Oral Literature/ Fkn eebba, sirba, makmaaksadha.2ffaaMeeshaa aadaa /Material culter/ Fkn mi‘a fardaa, kal‘ee gosa gosaan , daabee, gaachana, alangaa, ulee, farda bifaan, dirree/araddaa/, nyaata aadaafi kkf dabalata.3ffaa Duudhaa /Custom/ sirna gombisa fardaa,mirgaan yaabbachuu 4ffaa Aartii sochii/FolkArt/fkn sochii yeroo sirbaa, ragada, sochii farad irraa, akkaataa darbannaa uleefi akkaataa qolannaa waraansaati. Faayidaan fookilooriwwan kuni kennan: aadaa barsiisuuf, walitti dhufeenya cimsuuf, jabina qaamaatiif/ fayyummaaf/, bareedinaaf, Ogummaa ykn kalaqa sammuu jajjabeessuufi kkf fayyadu.Yoomessi isaan tajaajilan, yeroo qophii sirnaa, sirna tapha kessattifi sirna tapha booda ta‘ee achirratti kan qooda fudhatan diiraafi dubartii dabalatee daa‘imman, dargaggoota, ga‘eessotafi maanguddootadha. Naamusni tapha keessaa eebbaan eegalama, yakkaan walhimanaan hinjiru,faradfi namni kufe hin waraanamu.Fookiloorii Oromoo Gombisa fardaa keessatti argaman irratti sababa siyaasaa, barumsa jabanaa/qaroominaa/, dinagdeefi amantii irraa kan ka‘e jijjiiramni isaani ni mullata. Keessattu akkuma boqonnaa 4 jalatti fakiin ibsame , mi‘aayina gatii lafaa irraa kan ka‘e dirreewwan gombisni fardaa irratti taphataman investimantii garaa garaaf kennamaa waan jiraniif yeroo dheeraaf akka kannaan yoo itti fufe iddoo itti taphatan dhabuu irraa kan ka‘e dhaabbachhu akka danda‘u nama hin mamsiisu. Kana irraa kan ka‘e qorataan qabxii gara gara irratti qaamni ilaallatu akka hojjatuuf yaboo kaa‘ee jira. Isaan keessaa rakkoo olaanaa kan ta‘e saamamuu dirree ilaalchise qabeenyumaan isaa Waajjira Aadaafi Turiizimii (WAT) jala osoo galee saamichi lafa gombisa fardaa dhaabbachuu danda‘a jechuu qorataan eeree jira.

Get Full Work

Report copyright infringement or plagiarism